Spadek to temat, który zawsze wywołuje wiele emocji i kontrowersji. W momencie, gdy dochodzi do śmierci bliskiej osoby, osoba powołana do spadku często staje przed dylematem – czy przyjąć, czy odrzucić spadek.
Spadek kojarzy się nam z możliwością odziedziczenia majątku i poprawienia naszej sytuacji finansowej. Jednak w rzeczywistości możemy się bardzo rozczarować. Spadek to nie tylko przywileje i prawa, ale też obowiązki.
Może się okazać, że spadkobiercy odziedziczyli długi, których wartość znacznie przekracza wartość pozostawionego majątku lub problematyczny udział w nieruchomości.
Dlatego prawo daje spadkobiercom możliwość odrzucenia spadku. Należy jednak pamiętać, że odrzucenie spadku musi nastąpić w określonym czasie i według ustalonych procedur.
Termin odrzucenia spadku ma szczególne znaczenie dla dalszych spadkobierców, którzy niekoniecznie muszą dowiedzieć się o problematycznym spadku od razu po śmierci krewnego.
W artykule podpowiemy, ile jest czasu na zrzeczenie się spadku, jak wygląda procedura odrzucenia spadku oraz jak prawidłowo liczyć 6-miesięczny termin na odrzucenie spadku.
Przyjrzymy się również szczególnym przypadkom, takim jak odrzucenie spadku przez małoletnich spadkobierców oraz co zrobić w sytuacji, gdy przeoczyliśmy termin na odrzucenie spadku.
Termin na odrzucenie spadku – podstawowe pojęcia
Zanim przejdziemy do szczegółowego omówienia kwestii związanych z odrzuceniem spadku, wyjaśnimy najważniejsze pojęcia. W ten sposób ułatwimy Ci zrozumienie tego dość trudnego i skomplikowanego tematu.
Czym jest spadek?
Zgodnie z art. 922 § 1 Kodeksu cywilnego, przez spadek rozumie się ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego, które z chwilą jego śmierci przechodzą na jedną lub więcej osób – spadkobierców.
Spadek może to obejmować zarówno aktywa, do których zaliczymy nieruchomości, pieniądze, inne dobra, jak i pasywa, czyli długi i inne zobowiązania.
Kto może być spadkobiercą?
Spadkobiercą może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna, np. fundacja, stowarzyszenie, która zostaje powołana do dziedziczenia na podstawie testamentu lub z mocy prawa – tzw. dziedziczenie ustawowe. Spadkobierca ma prawo do przyjęcia spadku w całości, części lub jego odrzucenia.
Odrzucenie spadku – co to znaczy?
Odrzucenie spadku to oświadczenie woli, w którym spadkobierca rezygnuje z dziedziczenia po zmarłym. Skutki odrzucenia spadku są równoznaczne z tym, jakby dana osoba nie dożyła otwarcia spadku, co reguluje art. 1020 Kodeksu cywilnego. Taka decyzja oznacza, że spadkobierca nie dziedziczy ani majątku, ani długów spadkowych.
Ile czasu na odrzucenie spadku mają spadkobiercy?
Najczęściej o odrzuceniu spadku myślimy, gdy obawiamy się długów i chcemy uniknąć problemów. Taką decyzję podejmujemy również w sytuacji, gdy przyjęcie spadku może wiązać się z konfliktami w rodzinie.
Dlatego dość często spotykamy się z pytaniem – ile jest czasu na odrzucenie spadku?
Zgodnie z art. 1015 § 1 Kodeksu cywilnego, spadkobierca ma 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Termin ten biegnie od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania.
Oznacza to, że musi mieć wiedzę o tym, że został powołany do spadku, a nie o dacie śmierci spadkodawcy.
Jak liczyć termin 6 miesięcy na odrzucenie spadku?
Początek biegu terminu zależy od okoliczności. W przypadku dziedziczenia ustawowego termin 6 miesięcy rozpoczyna się w dniu, w którym spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy.
Można przyjąć, że osoby najbliższe, jak żona czy dzieci nabyli taką wiedzę od razu. Do pozostałych spadkobierców taka informacja może dotrzeć znacznie później i dopiero wtedy termin 6 miesięcy będzie miał nadany bieg.
Jeżeli spadkodawca zostawił testament, to termin na odrzucenie lub przyjęcie spadku liczy się od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o istnieniu testamentu i swojego powołania do dziedziczenia.
Przykład 1: Dziedziczenie ustawowe
Adam dowiedział się o śmierci swojego brata Piotra 1 stycznia. Ponieważ Piotr nie zostawił testamentu, Adam jako brat został powołany do spadku na mocy ustawy. Ma zatem czas do 30 czerwca na podjęcie decyzji, czy chce odrzucić spadek.
Przykład 2: Dziedziczenie testamentowe
Ciocia Marty zmarła 5 listopada, ale o tym, że jej ciocia zostawiła testament, w którym powołała ją do spadku, dowiedziała się dopiero 3 miesiące po śmierci ciotki – czyli 5 lutego. Od tego dnia Marta ma 6 miesięcy na podjęcie decyzji o odrzuceniu spadku.
Termin złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku jest bardzo ważny dla każdego spadkobiercy, ponieważ po upływie ustawowych 6 miesięcy nie możemy już nic zrobić. Z mocy ustawy przyjmiemy wtedy spadek wraz z dobrodziejstwem inwentarza, co może nas narazić na pewne nieprzyjemności.
Jaki jest termin na odrzucenie spadku przez dalszych spadkobierców?
Dalsi spadkobiercy to osoby, które dziedziczą dopiero wtedy, gdy bliżsi spadkobiercy odrzucą spadek. Wówczas do dziedziczenia mogą zostać powołani dalsi krewni, np. rodzeństwo, bratankowie, siostrzeńcy, a także wnuki.
Co ważne, również oni mają prawo do odrzucenia spadku w terminie 6 miesięcy. Termin ten liczony jest od momentu, w którym dowiedzieli się o powołaniu do spadku.
Oznacza to, że dalszy spadkobierca nie musi (i nie może) odrzucić spadku od razu po śmierci spadkodawcy, lecz dopiero w momencie, gdy dowiedział się, że spadkobierca, który dziedziczył przed nim, złożył stosowne oświadczenie. Ważna jest tutaj znajomość kolejności dziedziczenia, która jest ustalona w kodeksie cywilnym.
Przykład:
Małgorzata dowiedziała się 15 lipca, że jej wujek zmarł w maju. Ma uzasadnione obawy, że wujek był solidnie zadłużony i nie chce tych długów odziedziczyć. Jednak nie może na razi odrzucić spadku, ponieważ dzieci wuja i jego rodzeństwo nie podjęli jeszcze żadnych kroków. Dopiero gdy bliżsi spadkobiercy odrzucą spadek, Małgorzata będzie miała 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku.
W praktyce oznacza to, że w zależności od poziomu pokrewieństwa, termin na odrzucenie spadku rozpoczyna się w różnym momencie. W przypadku dalszej rodziny nie jest on tożsamy z datą śmierci spadkodawcy. Dalsi krewni muszą cierpliwie czekać na działania podjęte przez najbliższą rodzinę i na powołanie do dziedziczenia. Dopiero wtedy mogą spadek odrzucić.
Przykład
Pani Zofia zmarła 18 czerwca 2024 roku. Jej mąż zmarł wcześniej i nie miała dzieci. Żyje jej siostra i brat, którzy mają dzieci. Pani Zofia była niestety zadłużona, dlatego siostra i brat odrzucili spadek w 18 sierpnia 2024 roku. Zgodnie z kolejnością dziedziczenia do spadku zostały powołane dzieci rodzeństwa Pani Zofii – siostrzeniec i bratanica. Należy się spodziewać, że też będą chcieli odrzucić spadek, a termin na odrzucenie spadku zacznie biec od 18 sierpnia 2024 r.
Procedura odrzucenia spadku – jak formalnie odrzucić spadek?
Odrzucenie spadku wymaga złożenia odpowiedniego oświadczenia przed sądem lub u notariusza. W przypadku osób mieszkających za granicą oświadczenie można złożyć również w konsulacie.
Jeżeli chcesz odrzucić spadek w sądzie, to należy udać się do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania i złożyć odpowiedni wniosek, a następnie czekać aż sąd zwoła posiedzenie. Koszt odrzucenia spadku w sądzie wynosi 100 zł.
W przypadku notariusza procedura jest zwykle szybsza i kosztuje 50 zł od osoby oraz 6 zł za każdą stronę plus VAT. Wystarczy, że udasz się do wybranego notariusza i ustalicie termin na złożenie oświadczenia.
Po złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności za długi spadkowe, ale również traci prawo do majątku pozostawionego przez zmarłego.
Pamiętaj o dokumentach, które będą Ci potrzebne do złożenia oświadczenia o odrzucenia spadku. Są to przede wszystkim Twój dowód tożsamości, skrócony akt zgonu spadkodawcy oraz informacja o jego ostatnim miejscu zamieszkania.
Jakie konsekwencje poniesiemy, gdy minie termin odrzucenia spadku?
Jeśli spadkobierca nie złoży oświadczenia o odrzuceniu spadku w ciągu 6 miesięcy, przyjmuje się, że spadek został przez niego przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe jedynie do wysokości odziedziczonego majątku. W przypadku długów przekraczających wartość majątku spadkowego pozostała część zobowiązań nie obciąża spadkobiercy.
Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza ma na celu ochronę spadkobierców przed nadmiernymi zobowiązaniami. W takim przypadku nawet jeśli długi spadkowe przekroczą wartość majątku, spadkobierca nie musi ich spłacać z własnego majątku.
Przykład
Katarzyna, po śmierci swojego dziadka, nie złożyła oświadczenia o odrzuceniu spadku w wyznaczonym terminie. Ponieważ dziadek miał sporo długów, Katarzyna odziedziczyła spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Długi dziadka wynosiły 100 tys. zł, ale wartość majątku wynosiła tylko 50 tys. zł. Katarzyna musi spłacić tylko tyle, ile wynosi wartość odziedziczonego majątku, czyli 50 tys. zł.
W pewnych sytuacjach spadkobiercy mogą wystąpić o zgodę sądu na odrzucenie spadku po upływie terminu 6 miesięcy. Taki wniosek można złożyć, gdy doszło do wad oświadczenia woli na skutek błędu lub groźby. Konieczne będzie przedstawienie dowodów, które potwierdzą, że odrzucenie spadku po terminie jest uzasadnione.
Czy małoletni spadkobiercy mogą odrzucić spadek?
Małoletni nie może odrzucić spadku samodzielnie. Taką decyzję mogą podjąć w jego imieniu przedstawiciele ustawowi, którymi z reguły są rodzice lub opiekunowie prawni.
Jeszcze do 2023 roku na odrzucenie spadku przez małoletniego konieczne było uzyskanie zgody sądu opiekuńczego, który badał, czy taka decyzja jest zgodna z interesem dziecka. Przepisy uległy jednak w tej kwestii pewnej modyfikacji i ułatwiły przeprowadzenie procesu spadkowego. Odrzucenie spadku, które dokonuje się za zgodą obydwu rodziców, nie wymaga już uzyskania zgody sądu rodzinnego.
Termin na odrzucenie spadku przez małoletniego jest taki sam, jak w przypadku osób dorosłych (pełnoletnich) i wynosi 6 miesięcy.
Co zrobić z problematycznym spadkiem?
Spadek po terminie można odrzucić tylko w nadzwyczajnych okolicznościach. Co zrobić, termin odrzucenia spadku minął, ale jest on dla Ciebie problematyczny?
Czasami w skład masy spadkowej wchodzi dom lub mieszkanie, które generują wysokie koszty, nadają się do generalnego remontu lub są obciążone długami. Jeśli odziedziczyłeś nieruchomość, która nie spełnia Twoich oczekiwań lub jest trudna do utrzymania, sprzedaż jest najlepszym sposobem, żeby szybko zamknąć sprawę spadkową i skupić się na własnych planach.
Jeśli nie chcesz tracić czasu na skomplikowane formalności, szukanie kupca czy spłacanie długów, skorzystaj z oferty biura skupu nieruchomości. Szybko i bez stresu pomożemy Ci pozbyć się problemów związanych ze spadkiem.
Sprzedając nieruchomość lub swoje udziały w niej, nie musisz martwić się o to, czy znajdziesz nabywcę. Dzięki współpracy z nami otrzymasz atrakcyjną ofertę, a środki pieniężne trafią na Twoje konto zaraz po podpisaniu umowy u notariusza.
Masz tylko część nieruchomości i nie możesz porozumieć się z innymi współspadkobiercami? To częsty problem, który może ciągnąć się latami. U nas możesz sprzedać swój udział w nieruchomości bez zgody pozostałych spadkobierców – masz do tego pełne prawo. Dzięki temu unikniesz stresu i będziesz mógł/a szybko cieszyć się realną gotówką.
Dlaczego warto wybrać nasze biuro skupu nieruchomości?
Naszym klientom gwarantujemy przede wszystkim szybką realizację transakcji bez zbędnych formalności. Oferujemy również atrakcyjne warunki finansowe, dzięki którym szybko uzyskasz pieniądze, bez czekania na kupca na rynku. Nasz zespół zadba o to, żeby proces sprzedaży był dla Ciebie maksymalnie wygodny i jasny.
Skontaktuj się z nami, przedstaw swoją sytuację i opisz dokładnie nieruchomość, którą chcesz sprzedać. Wstępnie ocenimy możliwości i zaproponujemy atrakcyjną ofertę.